Ludność tworząca Łemkowszczyznę ze względu na swoje pochodzenie była wyznania prawosławnego. Do XVII wieku była to południowo-zachodnia część przemyskiej eparchii prawosławnej. Po wydarzeniach unii brzeskiej tereny te zostały włączone pod cerkiew greckokatolicką. Po latach nastąpił wśród Łemków podział – trwająca od 1926 do 1934 r. schizma tylawska odłączyła około 18 tys. Łemków z powrotem do wiary przodków. Mimo próby ukrainizacji Łemków przez duchownych grekokatolickich większa ich część nie zmieniła wyznania. Stolica Apostolska 10 lutego 1934 utworzyła dla Łemków (zamieszkujących 9 zachodnich dekanatów diecezji przemyskiej) odrębną jurysdykcję – Apostolską Administrację Łemkowszczyzny.
 |
Wydarzenia II wojny światowej również spowodowały falę przejść Łemków na prawosławie – powodem była delegalizacja kościoła grekokatolickiego (uniemożliwienie odprawiania nabożeństw w obrządku wschodnim). Przejście na obrządek łaciński skutkowało bardzo szybką polonizacją, toteż większość Łemków była temu przeciwna. Podział religijny wśród Łemków istnieje do dziś i w dużej mierze wiąże się z kwestią świadomości narodowej – orientacja proukraińska wiąże się z grekokatolicyzmem, zaś Łemkowie czujący przynależność do odrębnego narodu wyznają prawosławie.
Łemkowszczyzna ze względu na nieustannie trwające podziały religijne bogata jest w różnego typu świątynie. Wszystkie mają jednak cechy wspólne – są trójdzielne - zbudowane z sanktuarium, gdzie stoi ołtarz, nawy głównej i babińca. Dwie pierwsze części oddziela zawsze ściana ikonostasu – przed nim gromadzą się wierni, zaś za niego wchodzi tylko duchowny. Schowany pod wieżą babiniec posiada czasami dobudowany przedsionek – tzw. kruchtę. Oprócz tego z boku dobudowane są malutkie zakrystie. Prawie wszystkie cerkwie Łemkowszczyzny posiadały konstrukcję zrębową, z dominującą, najszerszą nawą. Nad drewnianymi konstrukcjami zawsze góruje dwuspadowy dach z 3 - 4 wieżyczkami zwieńczonymi cebulastymi hełmami i tzw. ruskimi krzyżami - z dodatkową poprzeczką pochyłą. Budując cerkiew starano się ją zorientować - ustawić tak, aby sanktuarium zwrócone było na wschód.
Cerkiew, a także znajdujący się przed nią dziedziniec i często przyległy cmentarzyk okalano kamiennym murem. Bardzo często dookoła świątyni sadzono potężne drzewa – najczęściej było to 7 lip. Cerkwie lokowane były zwykle w miejscach reprezentacyjnych - na wzniesieniu lub w górze wsi. Cerkwie prawosławne zaczęto masowo stawiać po I wojnie światowej w miejscach, gdzie ludność odeszła od grekokatolicyzmu. Budowane jako tymczasowe – zwano często czasownicami. Ich wygląd i kształt często odbiegał tradycyjnych konstrukcji.
W każdej cerkwi musiał znajdować się ikonostas – ściana ułożona z ikon przedstawiających najważniejsze postaci kościoła grekokatolickiego. Same ikony to pewnego rodzaju świętości – nie tylko obrazy religijne – uobecniają sławiącym je wiernym Chrystusa, jego Matkę i Świętych Pańskich. Choć z założenia nie były dziełami sztuki, ikony często stanowiły prawdziwe, unikalne skarby malarstwa światowego. Układ poszczególnych ikon w ikonostasie był ściśle określony: w pierwszym, głównym rzędzie znajdują się tzw. ikony namiestne (wizerunki Matki Bożej z Dzieciątkiem, Chrystusa nauczającego, wizerunek św. Mikołaja, szczególnie czczonego w Karpatach i ikona framowa, związana z wezwaniem cerkwi). W centrum ikonostasu znajdują się tzw. carskie wrota z niewielkimi okrągłymi ikonami Zwiastowania i Czterech Ewangelistów. Kolejne, mniejsze rzedy ikon to tzw. prazdniki wyobrażające najważniejsze święta roku liturgicznego, podczas których wyjmowano je z ikonostasu i stawiano na ołtarzu. Nad carskimi wrotami umieszczano Chrystusa Pankratora - na tronie, w otoczeniu Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela. Ostatnie górne ikony to tzw. Wielka Desis - modlitwa przebłagalna za rodzaj ludzki z wizerunkami Dwunastu Apostołów i patriarchów starotestamenckich.
Cała Łemkowszczyzna usiana jest gęsto kamiennymi krzyżami i kapliczkami. Zazwyczaj poświęcone są ukrzyżowaniu, Świętej Rodzinie lub św. Mikołajowi. Najstarsze zachowane kapliczki sięgają lat 60-tych XIX wieku. Wykonane głównie z ogólno dostępnego kamienia wciąż niszczeją rozsypując się wraz z rozpadem łemkowskiej społeczności.